Шекарадағы ауылдарда құдықтар құрғап, құбырлар қаңсып жатыр, ал халық өзеннен су ішіп отыр

Құдық қазылған, құбыр тартылған, бірақ су жоқ. Шығыстағы шекаралық аудандардың басым бөлігіне тән картина бұл. Шалғайдағы ауылдардың халқы әлі күнге ауызсуды тасып ішеді, қолы жеткендер ауласына құдық қаздырып алған. Өзеннен өзек жалғап отырған жұрт та бар.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметке 2025 жылы Қазақстан халқын 100 пайыз сапалы ауызсумен қамтамасыз ету міндетін жүктеген. Бұл тапсырма қаншалықты іске асып жатыр?

Шығыс Қазақстан облысының энергетика және тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы басқармасы ұсынған ақпаратқа сүйенсек, қазір өңір халқының 99%-ы таза ауызсуға қол жеткізген. Оның ішінде қала тұрғындарының 99,9%-ы, ауылдағы ағайынның 97,2%-ы сапалы тіршілік көзімен қамтылған екен. Бұл – ресми мәлімет. Ал шынайы жағдай қалай?

Жамбылға «Ақбұлақ» қашан жетеді?

Тарбағатай ауданы, Жамбыл ауылының тұрғыны, жалғызбасты ана Риза Жүнісова үйінен 200 метрдей жердегі құдықтан күніне бір рет үлкен бөшкемен су тасиды. Бөшкені қыста шанаға, жазда арбаға артып алады. Күнделікті пайдаланатын суды алыстан тасып ішу әсте оңай емес.

– Біздің ауылға әлі «Ақбұлақ» бағдарламасы келген жоқ. Жағдайы бар адамдар есік алдынан құдық қаздырып, суды үйге кіргізіп алып жатыр. Мен өзім ауызсуды анау көшеде тұрған құдықтан аламын. Тасу қиын. Әсіресе, қыста боран соққанда жолды қар басып қалады, сол кезде қиналамыз. Қазір ауылдағы басты проблема – ауызсу мен жолдың жағдайы. Бірінші кезекте осы екі мәселе шешілсе жақсы болар еді, – деп ауылдастарының мұң-мұқтажын жеткізген Риза Жүнісова құдық басындағы су толы үлкен бөшкені арбасына еппен іліп алып, үйіне кете барды.

Әр шаңыраққа тіршілік нәрін жеткізетін мемлекеттік бағдарламаның игілігін жамбылдықтаркөрген жоқ. Болашақта көре ме, жоқ па, ол да белгісіз. Жамбыл ғана емес, Тарбағатайдың басқа елді мекендерінде де ауызсу мәселесі толық шешілмеген. Айталық, Жаңатілеу, Шорға, Шеңгелді, Асусай, Шолақорда қатарлы бірнеше ауылда блок-модульді станциялар орнатылған. Бірақ олардың көшедегі құдықтан еш артықшылығы жоқ. Бәрібір суды станциядан тасу керек.

Аудан әкімі Дархан Жөргекбаев келешекте әр үйге ауызсу тартылатынын айтты.

— Жоспар бойынша алдағы үш жылда аудандағы барлық елді мекенге, әрбір үйге су жеткізуді ойлап отырмыз. Қазір екі жоба іске асып жатыр, ол – Құйған және Жаңаауылдың желілерін жаңғырту. Жұмыс келер жылы жазда аяқталады. Сонымен қатар блок-модульді станция орнатылған ауылдарымыз бар, мұндағы бір ыңғайсыздау жері − су әр үйге тартылмаған. Адамдар станциядан тасып ішеді. Енді осы олқылықтың орнын толтыру үшін тіршілік көзін әрбір үйге жеткіземіз. Ахметбұлақ пен Тәуке сияқты шағын ауылдар да назардан тыс қалмайды, олардың да су желілерін жаңғыртамыз. Осындай жұмыстардың арқасында 2027 жылға дейін Тарбағатайды сапалы ауызсумен толық қамтамасыз етеміз, – деді аудан әкімі.

Ал біз сөйлескен тарбағатайлық тұрғындар аудан әкімдігінің жоспарына күмәнмен қарайды. Жалпы, ресми ақпаратта көрсетілген деректер шынайы жағдаймен сәйкеспейді. Ел ішін аралап, жұртшылықпен жиі кездесетін аудандық мәслихаттың депутаты Сұңғат Демесінов жергілікті жердегі проблемаларды бес саусақтай біледі.

— Тарбағатай халқын толғандырған түйткілдің бірі – ауызсу. Ресми мәліметке сенсек, облыстағы ауылдардың 97 пайызы ауызсумен қамтылған. Шынтуайтында солай ма? Өзім сайланған округтегі бес ауылдың үшеуінде, атап айтқанда Шолақорда, Қарой, Жамбылда ауызсуды тұрғындар тасып ішеді, не болмаса үйінің жанынан қазған қолқұдықтан алады. Жамбылда кейбір үйлер су кіргізіп алған, дегенмен ауыл тұрғындарының жартысына тартылған жоқ. Құдықтан ішеді. Кезінде Шолақорда, Қарой және шағын ауыл – Жаңақұрылыста қыруар қаржы жұмсап блок-модульді станция қойған. Бірақ оны ешкім пайдаланып отырған жоқ, — деді Сұңғат Демесінов.

Бір қызығы, ресми ақпаратта аталған елді мекендер ауызсумен қамтылды деп көрсетіледі. Өйткені блок-модульді станция тұр. Ал іс жүзінде керісінше...

Ауызсудан құрт шықты

Биыл Күршім ауданының құрамынан бөлініп шығып, жеке аудан болып құрылған шекарадағы Марқакөлде де жағдай мәз емес. Аудан орталығының халқы неше жылдан бері сарысу ішіп келеді. Жергілікті ардагер журналист Абзалбек Мұхаметжановтың айтуынша, Орта Теректі су қоймасынан келетін ауызсудың сапасы талапқа мүлде сай келмейді.

— Марқакөлдегі жұрттың таза ауызсуға әлі күнге қолы жетпей келеді. Жоғары жақта, Орта Теректі өзенінің басында, совхоз кезінде Тентек деген ферма болған. Сол фермадан 30-40 жыл бойы шығарылған көң мен қи өзеннің жағасында жатыр. Халық сары су ішіп отыр. Көктемде қар ерігенде, күзде жауын-шашын мол жауғанда су қарашай сияқты боп ағады. Құдықтан алатын ауызсудан құрт шығып жатыр. Басында ешқандай сүзгі, тазарту құралдары жоқ.

2019 жылы облыс басшылығы Шет Теректіден барлау жасатып, кезінде ұңғыма болған Үшқұдық деген жерді бұрғылап, су шығаруға 70 млн теңге бөлгізген. Ақырында не су жоқ, не бөлінген ақша жоқ, не оны бақылаған адам жоқ. Ал қарапайым жұрт сапасыз су ішуге мәжбүр, — деп күйінді Абзалбек Мұхаметжанов.

Шет Теректіден барлау жүргізіліп, ұңғыма қазылғанын аудан әкімдігі де растады. Алайда станцияның қуаты төмен болуы себепті жазда техникалық суды қосуға тура келеді екен.

– Кеңес заманында Үшқұдық деген учаскеден су алған. 2020 жылдан бері жоба жасатып, осы жерден қайта су шығардық. Сапалы артезиан суы. Бірақ оның жұмыс қуаты жеткіліксіз болғандықтан, жаз маусымында шаруашылық пен басқа да қажеттілікке қолдану үшін қосымша техникалық суды қосамыз. Басқа кезде тұтынушылар таза артезиан суын пайдаланады, – деп атап өткен аудан әкімі Дархан Жөргекбаев алдағы үш жылда Марқа өңіріндегі барлық елді мекенге сапалы ауызсу тартылатынын айтты.

Марқакөл ауданының Қазақстан ауылында бірнеше жыл бұрын су құбыры тартылып, көшеге құдықтар орнатылған. Сол кезде жергілікті жұрт қуанған. Алайда көптің қуанышы ұзаққа созылмады. Шекаралық аймақтың басқа ауылдары сияқты мұнда да құбырлар қаңсып, құдықтар қаңтарылып тұр.

– Құдық бар, су жоқ. Ал құжатта су бар. Осындайды көрдіңіз бе? Мемлекеттік бағдарлама аясында құбыр тартылып, құдықтар орнатылды. Біреуі әне тұр. Салынғалы бері бір тамшы су аққан жоқ. Әр үй өзінің есік алдына метрін 30 мың теңгеден құдық қаздырып алған. Мен де сөйттім. Өскеменнен келіп істеп берді. Ақысын төледік. Қазғаны бар, сорғы, кабель және басқа жабдықтарды сатып алғаным бар, жиыны 700 мың теңгеден артық шығын шықты, – деді Қазақстан ауылының тұрғыны Ринат Қарсақбаев.

Жүз үйге жалғыз құдық

Қазақстан ауылындағы жағдай бүкіл өңірдегі ахуалдан хабар беретіндей. Статистикаға сенсек, шығыстағы ауылдардың 97,2 пайызы таза ауызсумен қамтылған. Тек 19 елдімекенде (7500 адам) ауызсу тартылмапты.

Бұл цифрмен шекарадағы Топқайың ауылының тұрғындары келіспейді. Алтай тауының етегіндегі бұл жұмақ мекен Шығыстың шығысындағы табиғаты таңдай қақтырған Катонқарағай ауданында орналасқан. Өскемен-Катонқарағай-Рахман қайнары тас жолының бойында тұрған ауылда жүз түтінге бір ғана құдық. Мұнда бұлақтан су тасып ішіп отырғандар да бар. Орталықтандырылған ауызсу желісін күте-күте күдер үзген. Интернет, ұялы байланыс туралы жақ ашпай-ақ қояйық.

Жасы жетпістен асқан Гүлнар Тәукенова егде тартқан адамдарға қыстыгүні өзенге суға бару қауіп-қатерге бас тігумен пара-пар деп есептейді.

– Қысы-жазы өзен суын ішіп отырмыз. Жалғыз құдығымыз бар. Бұрын әр көшеде болған еді. Қазір біреу ғана қалды. Халықтың жартысы суды құдықтан алады. Бізге ол алыс. Сондықтан ауылдың шет жағындағы үйлер таудан ағып келетін өзеннен тасимыз. Жаз кезінде мал өріске шықпай алып үлгеру керек, әйтпесе лайлап тастайды. Қыста тіпті қиын. Өзен жағасы айнадай жалтырап жатады. Мұз үстінде тайып жығылып, суға құлап кетсең ешкім көрмей қалады. Мерт болуың мүмкін. Сондықтан біреу-міреу суға бара жатса ыдысымды беріп жіберуге тырысам, не болмаса бірге барамын, – деді Топқайың ауылының тұрғыны, ардагер ұстаз Гүлнар Тәукенова.

Аудан әкімдігі Топқайың ауылында ауызсу тарту жобасы 2021 жылы басталғанын хабарлады. Бюджеттен жалпы сомасы 600 млн теңгеге жуық қаржы бөлінген. Жоба бойынша жалпы ұзындығы 14 шақырым ауызсу желісі тартылып, екі ұңғыма қазылып, құдықтар мен сорғы станциясы орнатылуға тиіс еді. Алайда тендерді жеңіп алған мердігер компания жұмысты сағыздай созып, ақыры бұл міндет қосалқы мердігер мекемеге жүктелген. Ал көше бойында ұзыннан-ұзақ қазылған шұңқырлар жүзеге аспаған мемлекеттік бағдарламаның белгісіндей болып біраз уақыт жатты. Қазылған орға мал түсіп кеткен оқиғалар болған соң ауыл адамдары дабыл қағып, құбыр тартылған шұңқырлар топырақпен жабылған.

– Қосалқы мердігер мекеме жұмыс атқарып жатыр, жоспар бойынша ауызсумен қамту желісі келер жылы аяқталып, қолданысқа беріледі. Қазір ауыл ішіне құбырлар төселіп, әр үйге тартылған. Екі ұңғыма қазылды, бірақ жобада көрсетілгендей 40 метр тереңдіктен су шықпады. Енді оны қайтадан қазу керек. Сол үшін жауапты орындардан рұқсат алып, келер жылы бұл жұмыстар толық аяқталады, – деді Катонқарағай ауданы әкімінің орынбасары Әли Шапенов.

Облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы басқармасы таратқан мәліметте «өңір халқын сапалы ауызсумен қамту көрсеткіші 99 пайыз» деп көрсетілгенмен, F16.kz тілшілері аралап қайтқан шекаралық аудандардағы жағдай мүлде басқаша болып шықты. Құдықтары құрғап, құбырлары қаңсып жатқан ауылдар да, өзеннен су тасып ішкен тұрғындар да бар екен. Шынайы картина міне осындай. Ал жергілікті биліктің 2025 жылы Қазақстан халқын 100 пайыз сапалы ауызсумен қамтамасыз ету жөніндегі Президент тапсырмасын орындауға асығатын түрі жоқ.

Ctrl

Enter

Қатені көрсеңіз

Мәтінді белгілеп Ctrl+Enterбасыңыз

Пікірлер (0)

Мы в

Ұнады 0

Ұнамады 0